Volksgezondheid en veiligheid staan voorop. Als omwonende moet je ervan uitgaan dat de wetgever de juiste normen stelt en handhaaft en dat er geen gezondheidseffecten zijn, als bij de ontwikkeling van een energiepark voldaan wordt aan de wetgeving. Ook is de verduurzaming van energie nodig voor de volksgezondheid op de lange termijn.

Dat mensen hinder kunnen ondervinden van bijvoorbeeld het geluid of de slagschaduw van windturbines is algemeen bekend. Hinder is wel iets anders dan aantoonbare gezondheidsschade. De actuele wetenschappelijke consensus is dat er geen relatie is tussen het wonen dicht bij een windturbine en gezondheid. Zo is heel recent (december 2023) nog door het Nederlands gezondheidsinstituut Nivel bekend gemaakt dat mensen die in de buurt van windmolens wonen, niet vaker met gezondheidsproblemen bij de huisarts komen dan anderen. Het gezondheidsinstituut bekeek huisartsgegevens over een periode van tien jaar (2012 - 2021).

Niemand, zeker ook initiatiefnemers en de vergunningverlenende overheid niet, wil dat mensen ziek worden van een energiepark. In het proces van vergunningverlening wordt heel goed gekeken naar het respecteren van de milieunormen. Als de eigenaren van het energiepark zich aan deze normen houden, is de kans op aantoonbare gezondheidsschade bij direct-omwonenden nihil. 

Meer informatie: https://www.nivel.nl/nl/nieuws/geen-duidelijk-verband-tussen-dichtbij-windturbines-wonen-en-gezondheidsproblemen

De komst van een energiepark is het meest impactvol voor direct-omwonenden. De aankondiging van een plan in jouw omgeving: daar kan je stress van krijgen. Dat begrijpen we heel goed. Niet voor niets is een van de belangrijkste uitgangspunten van de initiatiefnemers dat het park een goede ‘noaber’ wil zijn. Hierom hebben we in onze communicatie veel aandacht voor direct-omwonenden en willen de initiatiefnemers hen zo goed mogelijk betrekken bij het ontwikkelen van de plannen voor het park. Als het park er komt, zijn de initiatiefnemers bereid om extra overlastbeperkende maatregelen te nemen. Hiernaast komen er financiële participatiemiddelen beschikbaar waar direct-omwonenden meer van profiteren dan andere inwoners van Hardenberg. Tegelijkertijd is het eerlijke verhaal dat de initiatiefnemers niet verwachten dat iedereen blij gemaakt kan worden. Lusten en lasten willen de initiatiefnemers zo goed mogelijk in balans brengen zodat in Hardenberg een zo groot mogelijk draagvlak voor het energiepark ontstaat. 

Er worden op dit moment nieuwe landelijke milieunormen ontwikkeld voor windturbines. Het gaat om nieuwe regels voor geluid, veiligheid, slagschaduw en afstand van grote en kleine windturbines. Afstandsnormen zijn inmiddels opgenomen in de concept-normen. In het proces naar nieuwe normen is vastgesteld dat een specifieke afstand niet leidt tot een eenduidige waarde voor de geluidsbelasting en voor het slagschaduwniveau. Dat komt omdat bij zowel geluid als slagschaduw meer meespeelt dan alleen de afstand, zoals het type turbine, opstelling en windklimaat en bodemtype. De minister trekt daarom de conclusie dat het op basis van dit onderzoek voor de hand ligt om een eventuele afstandsnorm te combineren met normen voor geluid en slagschaduw. 

De nieuwe (voorgestelde) afstandsnorm is tenminste een afstand van 2x tiphoogte tot windturbinegevoelige objecten (= woonfunctie, zorgfunctie met bedden, onderwijsfunctie, kinderopvangfunctie met bedden). Uitzonderingen zijn hierbij alleen mogelijk voor zwaarwegende economische belangen of zwaarwegende andere maatschappelijke belangen, mits lokaal goed gemotiveerd. De nieuwe afstandsnorm geldt straks niet voor windmolens die voor inwerkingtreding van de nieuwe normen al waren toegestaan en al op een andere afstand staan (bestaande windturbines/windparken).

Meer informatie: https://www.helpdeskwindopland.nl/landelijke+milieunormen/concept+landelijke+milieunormen/default.aspx

Het energiepark kan niet garanderen dat er geen geluidsoverlast is. Geluidsoverlast is namelijk een persoonlijke ervaring die per persoon kan verschillen. Er kan wel worden gegarandeerd dat het windpark voldoet aan de wettelijke norm voor geluid.

Goed om te weten: de geluidsnorm in Nederland is gericht op het voorkomen van hinder in huis met gesloten ramen. Hinder die je ervaart wanneer ramen of deuren geopend zijn of wanneer je in de tuin zit, hoort daar niet bij. De wet staat dus enige mate van geluid toe, windmolens mogen een mate van hinder veroorzaken. Hoe geluid wordt ervaren, is erg persoonlijk. Wat de een herrie vindt, valt een ander amper op. 

In Nederland zijn er geluidsregels. Die geven aan hoe hard het geluid mag zijn, uitgedrukt in decibellen (Db). De actuele geluidsnormen voor windturbines zijn te vinden in Artikel 5.74 van het Besluit kwaliteit leefomgeving (op dit moment wordt deze norm opnieuw bepaald). Voor windturbines geldt overdag de Lden (Level, day, evening, night), dit is het gemiddeld geluidsniveau voor de dag-, avond-, en nachtperiode berekend over een geheel jaar. De norm die voor windturbines geldt is Lden: 47 dB op de gevel van woningen. In de nacht geldt Lnight: 41 dB. Geluid wordt ’s avonds of ’s nachts eerder als vervelend ervaren dan overdag, omdat het dan stiller is in de omgeving. Dan mag de turbine dus minder geluid maken: de geluidsnormen zijn lager. 

Dit betekent dat het geluid dus theoretisch gezien op sommige momenten wat harder mag zijn, als het gemiddeld over een heel jaar maar niet meer is dan toegestaan. In de praktijk draait een windturbine bijna altijd en produceert dan een constant geluid, dus het zal niet snel voorkomen dat er korte periodes van veel geluid zullen zijn tegenover lange periodes van weinig geluid. Hierdoor is het geluid op de gevel van woningen vaak lager dan 47 dB.

Deze norm geldt altijd, ook als het een heel windrijk jaar is geweest. Daarnaast geldt de geluidsnorm cumulatief voor het effect van het gehele energiepark, alle turbines samen mogen de norm dus niet overschrijden op een individuele woning.

Zoals gezegd: momenteel werkt de overheid aan nieuwe normen op dit gebied. We verwachten dat de nieuwe normen zullen worden: 45 dB Lden / 39 dB Lnight en een extra toeslag van 5dB boven op de geluidsnorm voor tonaal geluid. Het is nog niet duidelijk wanneer de nieuwe normen precies worden vastgesteld maar wij gaan ervan uit dat het Energiepark Radewijk aan de nieuwe normen moet gaan voldoen.

Meer informatie: https://www.helpdeskwindopland.nl/landelijke+milieunormen/concept+landelijke+milieunormen/default.aspx

Plannen voor het windpark worden getoetst op geluidsimpact voor iedere individuele woning. Voordat je dus een vergunning kunt aanvragen, moet je per woning de impact analyseren en aantonen dat je gaat voldoen aan de norm. Windmolens en verschillende opstellingen worden al voor plaatsing getest en onderzocht. Per type windmolen is bekend hoeveel geluid ze maken bij een bepaalde windsnelheid. Daarmee rekenen de energieparken verder. De vergunningen (en deze analyse) worden ter inzage gelegd waar ruimte is op formele bezwaren van omgeving. Voor die tijd in het proces zullen de alternatieven ook met de omgeving besproken worden.

Als het park operationeel is, zijn windparken verplicht om allerlei data te registreren en daarover jaarlijks te rapporteren. De regionale omgevingsdienst beoordeelt of de jaarrapportages goed zijn uitgevoerd en of het windpark zich aan alle regels houdt. Maken ze te veel geluid? Dan verplicht de milieudienst het windpark om maatregelen te nemen.

Wetenschappelijk is aangetoond dat direct-omwonenden van windturbines hinder kunnen ondervinden van geluid, slagschaduw, obstakelverlichting en trillingen. Windmolens veroorzaken geluid en kunnen laagfrequent geluid produceren. Laagfrequent geluid (LFG) is geluid met een zeer lage frequentie, tussen de 20Hz en 100/125Hz. Bijna alle geluidbronnen produceren een combinatie van ‘gewoon’ geluid en LFG. De voornaamste bronnen van LFG zijn wegverkeer, railverkeer en vliegverkeer. Ook airconditioning, mechanische ventilatie en dus ook windturbines zijn bronnen van LFG. In de geluidsnorm die geldt voor het toegestane geluid van windturbines is de productie van LFG meegenomen. Qua gezondheid stelt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat klachten die genoemd worden in relatie tot LFG zijn hoofdpijn, concentratieproblemen, geheugenproblemen, verminderde prestaties, hartkloppingen, problemen met het hart en/of de luchtwegen, duizeligheid en evenwichtsverlies. Vervolgens concludeert RIVM dat van deze klachten de link met LFG niet met wetenschappelijk onderzoek is bewezen. Kortgezegd: de huidige wetenschappelijke consensus is dat het geluid dat windturbines produceren op zichzelf niet ziekmakend is. In de nieuwe normen komen geen specifieke normen voor LFG. Uit alle onderzoeken blijkt dat dit niet leidt tot een beter beschermingsniveau van de omgeving. In de nieuwe normen wordt wel een geluidstoeslag van 5 dB L_den toegevoegd voor hinderlijke tonaliteit.

Ja windmolens veroorzaken slagschaduw. Doordat de zon tegen de wieken van de windmolen schijnt ontstaat er schaduw. Doordat de wieken bewegen, beweegt deze schaduw ook. Dit noemen we slagschaduw. Slagschaduw draait met de zon mee en reikt bij zonsondergang en -opgang en in de winter het verst.  

Omdat slagschaduw als hinderlijk kan worden ervaren zijn er in de wet normen voor slagschaduw vastgesteld. In de wet staat dat woningen (gevoelige objecten) in de buurt van windturbines jaarlijks in totaal maximaal 5 uur en 40 minuten blootgesteld (17 dagen x 20 minuten) mogen worden aan slagschaduw. In de praktijk komt dit neer op maximaal 12 tot 15 uur per jaar. 

De producenten van windturbines vinden duurzaamheid erg belangrijk. Uit onderzoek in 2023 door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) blijkt dat in de speciale coatings die windmolens moeten beschermen tegen roest, in het verleden mogelijk stoffen zijn gebruikt die belastend zijn voor het milieu. Er zijn geen onderzoeken bekend of, en in welke mate, dit ook daadwerkelijk het geval is. In de sector geldt het advies om bij nieuwe windturbines coatings te gebruiken waar geen of weinig gevaarlijke stoffen uit vrijkomen. Zo worden moderne windturbines tegenwoordig gebouwd met recyclebare turbinebladen.

Sowieso komt tijdens het opwekken van stroom met een windmolen er geen CO2, fijnstof of stikstofoxide in de lucht. Er komt wel CO2 vrij bij tijdens de bouw, bij het onderhoud en de afbraak van de windturbines, want daarvoor is energie nodig uit fossiele brandstoffen. Na 3 tot 6 maanden draaien heeft een turbine de hoeveelheid CO-2 bespaard die ontstaan is in de productie en bouw van de turbine zelf.

Meer informatie: https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/energiebronnen/windenergie/

Voor Energiepark Radewijk is het in eerste instantie niet het idee dat er landbouwgrond zal worden gebruikt voor het plaatsen van zonnepanelen. Er zal eerst worden gekeken of er zonnepanelen geplaatst kunnen worden op daken van boeren in de projectgebied.  

De provincie heeft een kaart waarop gebieden aangegeven zijn waar energieparken kunnen komen en waar niet. Initieel zoekt voornamelijk de initiatiefnemer eventueel in combinatie met ingehuurde specialisten dan naar geschikte locaties. Een geschikte locatie voor bijvoorbeeld windenergie is een locatie waar zich geen belemmeringen voordoen. Belemmeringen kunnen van diverse aard zijn als bijvoorbeeld woningen, ondergrondse leidingen, bovengrondse leidingen, infrastructuur, natuurgebieden of gebieden die door Defensie geclaimd zijn, radarverstoring enzovoorts. Ook wordt er voor windenergie gekeken naar de windverwachting op de locatie om de techniek en afmetingen van de windmolen te kiezen en om de economische waarde van een locatie te bepalen. Het is heel belangrijk dat ook de omgeving en alle betrokkenen meegaan in de plannen en samen kijken naar de beste inpassing en mogelijke participatie. Als er een geschikte locatie gevonden is, moet deze in detail worden onderzocht en start de vergunningsprocedure met een milieuonderzoek. Dat bepaalt in het projectgebied een voorkeursalternatief voor de opstelling van de windmolens. Hierna volgt er een bestemmingsplanwijziging en omgevingsvergunning voor de locatie: die zijn benodigd voor de bouw en de exploitatie van het windpark. In dit hele proces hebben alle betrokkenen de mogelijkheid niet alleen mee te bepalen maar ook hun visie op de ontwerpen te geven waar de gemeente en initiatiefnemers rekening mee dienen te houden. In Hardenberg is de Vereniging Duurzame Energie Radewijk een van de initiatiefnemers en aangesloten in dit proces. 

De provincie werkt op dit moment aan het vastleggen van het maximum van de hoeveelheid windenergie die tot 2030 in de provincie mag worden opgewekt. Dit doet de provincie in de Omgevingsverordening. Er wordt in het Provinciaal Programma Energiestrategie (PPE) een voorlopige toedeling gemaakt voor de maxima per voorkeursgebied (waar het zoekgebied van Energiepark Radewijk onderdeel van uit maakt). Het PPE met alle bijbehorende voorkeursgebieden en cijfers lagen tot 28 februari 2024 ter inzage.

Ja. April 2023 hebben de initiatiefnemers van het energiepark een brief gestuurd aan de gemeenteraad en het idee voor Energiepark Radewijk bekend gemaakt. Sinds dat moment is er regelmatig contact (ambtelijk/bestuurlijk) met de gemeente. De gemeente Hardenberg is groot voorstander van ‘initiatieven van onderaf’ om de lokale energietransitie te organiseren. 

De energiedoelstellingen van de provincie Overijssel gaan uit van de ontwikkeling van zo’n 16 moderne windturbines in de gemeente Hardenberg. De ruimtelijke kaders voor deze turbines zijn op een paar plekken in onze omgeving geschikt, ons zoekgebied in Radewijk is er daar een van. De energiedoelstellingen van de gemeente en provincie zijn heel concreet wat betekent dat die turbines komende jaren ontwikkeld zullen gaan worden.

Ja. Windunie is in Overijssel betrokken (geweest) bij diverse initiatieven om meer windenergie in de provincie te realiseren. Het gaat hierbij zowel om projecten die al zijn gerealiseerd als projecten die in de planfase zitten. In de gemeente Hardenberg is Windunie niet betrokken bij andere ontwikkelprojecten. Wel is Windunie medeaandeelhouder van windpark de Veenwieken.

We hebben niet veel informatie over dit initiatief. Energiepark Radewijk heeft contact gehad met de ontwikkelaar die bij het plan aan de Radewijkerweg is betrokken. In dit contact zijn geen concrete afspraken gemaakt. Het lijkt ons logisch om het gesprek voort te zetten en, eventueel, samen te werken aan het beste ruimtelijke plan voor Radewijk-Wielen.

Die kans is heel groot. Twee jaar geleden heeft het Duitse RWE grondeigenaren in Radewijk benaderd met plannen voor een windpark. Die plannen zijn afgeketst omdat de grondeigenaren voorkeur hebben om een energiepark met de inwoners van Hardenberg te ontwikkelen. Het beleidskader voor wind op land van de provincie gecombineerd met de ambitie van Hardenberg om energieneutraal te worden, maakt Radewijk een heel logische locatie voor een windpark.

Direct-omwonenden van een energiepark zijn een heel belangrijke doelgroep bij de ontwikkeling van een energie- of windpark. Bij het bepalen van deze groep wordt vaak een afstandscriterium gehanteerd tot het ontwikkelgebied. Energiepark Radewijk sluit aan bij de keuze die de provincie Overijssel maakt: omwonenden binnen een straal van 1500 meter van het park worden aangeduid als ‘direct-omwonenden’. 

In een participatieplan staat hoe inwoners van Hardenberg en omwonenden en belanghebbenden in de omgeving van Energiepark Radewijk procesmatig en financieel kunnen deelnemen aan de ontwikkeling en uitvoering van het energiepark. In het plan geven de initiatiefnemers per groep van belanghebbenden aan welke (financiële) instrumenten beschikbaar zijn en hoe inwoners kunnen meepraten over de inhoud van het plan. Dit plan gaat hiermee over de belangen, meningen en issues van alle inwoners. Omwonenden zijn een belangrijke stakeholder in het totale palet aan stakeholders. Niet meer en niet minder. 

Nee. De gemeente Hardenberg wil 100% energieneutraal worden.  Inwoners en bedrijven in Hardenberg verdriedubbelen de komende vijftien jaar het huidige energieverbruik. Die stroom zal dus grotendeels lokaal opgewekt worden. De energietransitie is een grote maatschappelijke opgave waarbij de overheid, als vergunningverlener, bij het realiseren van lokale energiedoelstellingen individuele belangen toetst aan het maatschappelijk belang.

De provincie is bevoegd gezag in de ontwikkeling van grootschalige duurzame energie. Daarom is van belang dat de Provincie onlangs heeft bevestigd vast te houden aan de realisatie van 2TWh duurzame opwek (wind en zon) voor 2030 in Overijssel. In de provinciale plannen is specifiek voor het gebied Hardenberg/Ommen ruimte geïdentificeerd voor nog zo’n 16 moderne turbines. Dit getal is gebaseerd op het plafond wat de provincie heeft vastgesteld: maximaal 400 GWh per jaar aan duurzame energie opgewekt voor 2030 uit wind en zon in dit gebied. Van die opgave wordt circa 70 GWh al geproduceerd door het windpark bij Dedemsvaart (Veenwieken). De meest moderne turbines produceren circa 20 GWh per jaar. Daarmee is er nog ruimte voor maximaal 16 turbines in Hardenberg/Ommen (400 GWh – 70 GWh = 330 GWh / 20 GWh = 16 turbines). 

We snappen dat de komst van windturbines voor direct-omwonenden van een energiepark intimiderend kan zijn. Tegelijkertijd denken we dat Energiepark Radewijk op een goede manier kan bijdragen aan de maatschappelijke opgave. We borgen met 90% lokaal eigendom dat het rendement van het energiepark grotendeels in Hardenberg blijft. Het maatschappelijk belang van het laten slagen van de lokale energietransitie weegt voor ons het zwaarst.

Meer informatie: 

-              Meerjarenprogramma Gemeente Hardenberg: https://www.hardenberg.nl/gemeente/gemeente-vervolg/duurzaam-hardenberg/meerjarenprogramma

-              Provincie website windinformatie: https://www.overijssel.nl/onderwerpen/water-en-klimaat/windenergie

-              Provinciaal Programma Energie Overijssel - Ontwerpversie 2024: https://www.overijssel.nl/loket/terinzageleggingen/terinzagelegging-ontwerp-aanpassing-omgevingsverordening-overijssel-windenergie-en-provinciaal-programma-energiestrategie-2024

Voor de bouw en exploitatie van windturbines is een omgevingsvergunning nodig. Die vraagt een ontwikkelaar aan bij het bevoegd gezag (gemeente of provincie). Het gebeurt weleens dat een vergunning niet wordt verleend (en plannen voor een zonne- of windpark niet gerealiseerd worden). Het bevoegd gezag toetst op ruimtelijke kaders en soms zijn die niet voldoende (of niet-voldoende onderbouwd) waardoor initiatiefnemers geen vergunning krijgen. 

Ook wanneer er door het bevoegd gezag een omgevingsvergunning is verleend, kan er nog een probleem voor het initiatief ontstaan. Betrokkenen kunnen bij de Raad van State in beroep gaan tegen een verleende vergunning en hun zaak winnen. In dit geval wordt de verleende vergunning vernietigd.  

Dit is complexe materie. Eventuele waardedaling, en de mate waarin, heeft bijvoorbeeld maken met de afstand van de woning tot een windmolen. Ook heeft dit bijvoorbeeld te maken met de regio. De Nederlandse overheid hanteert 1,4% als gemiddeld dalingspercentage. Er zijn ook projecten bekend waar men uitkwam op 2,5% waardedaling. 

Wie verwacht dat de waarde van zijn woning door de komst van windmolens daalt, en dat verschil graag gecompenseerd wil hebben, heeft twee mogelijkheden: de gemeente verzoeken de WOZ-waarde van hun huis te verlagen, of een planschadeclaim in te dienen op grond van het gewijzigde bestemmingsplan. Een woningwaardedaling van 2% wordt maatschappelijk aanvaardbaar geacht en komt niet in aanmerking voor planschade; gevallen rond de 2% moeten goed onderbouwd worden met een taxatierapport. Gevallen boven de 2% kunnen recht geven op planschade. 

Ja. De milieueffecten van het ontwikkelen van een windpark op flora en fauna wordt in kaart gebracht, onderzocht en getoetst (door een onafhankelijke commissie) voor vergunningverlening kan plaatsvinden. Uitgangspunt voor dit onderzoek is dat de ontwikkeling van een windpark niet ten koste mag gaan van beschermde dieren of van hun leefgebied. Is dit wel zo dan zullen hiervoor compensatie of mitigatie maatregelen moeten worden genomen. Voordat de vergunning verleend kan worden, moet aangetoond worden dat het energiepark zal gaan voldoen aan de hiervoor geldende normen.

Daarnaast wordt ook de bodemkwaliteit in kaart gebracht. Er zal voorafgaand aan de vergunningverlening onderzocht worden of er ter plaatse van het energiepark geen bodemverontreinigingen zijn of dat er archeologische resten liggen. Nadat deze onderzoeken zijn uitgevoerd en eventuele belemmeringen in kaart zijn gebracht, moet het energiepark ook aantonen hoe er omgegaan zal worden met de locatie specifieke situatie. Door wetten, regels en normen wordt voorkomen dat een vergunning verleend kan worden zonder dat al deze aspecten zijn afgewogen.